Onderhoud Koperen Blaasinstrumenten
Algemeen
In de praktijk komt het vaak voor dat instrumenten defect raken door vuil dat niet is weggehaald. Dit vuil kan door een aantal oorzaken op het instrument komen:
In de eerste plaats willen we je wijzen op de vingerafdrukken die achterblijven na gebruik of bespeling van het instrument. Indien deze namelijk niet direct worden verwijderd, ontstaan op die plaatsen lelijke vlekken.
Daarom: Na gebruik van je instrument vingerafdrukken verwijderen. Gebruik daarvoor een poetsdoek.
In de tweede plaats wijzen we je op het gevaar van vocht in de vorm van regenwater of vochtige lucht. Zo laten regendruppels welke op het metaal zijn ingedroogd zich bijzonder moeilijk verwijderen.
Indien regenwater op je instrument terecht is gekomen, moet je dit grondig verwijderen en nadien het metaal opwrijven met een poetsdoek, tot de glanzende kleur is teruggekomen.
Gebruik voor het oppoetsen van instrument NOOIT een poetsmiddel. Dit omdat dan de laklaag van het instrument kan verdwijnen.
Vervolgens het gebruik van étuis en koffers. Naast de enorme nuttige functie hiervan blijft er over het nadeel van een té luchtdichte afsluiting. Het vocht in een instrument moet namelijk de mogelijkheid krijgen zich te verwijderen en mag zich niet opslaan in een étui of koffer.
Na het gebruik van een instrument moet eerst al het vocht worden verwijderd uit het instrument. Vervolgens kan het instrumenten worden opgeborgen in zijn koffer of étui. Hierbij moet worden opgelet dat het vocht kan ontsnappen. Dus bij voorkeur de koffer een klein beetje op laten.
Het onderhoud van ventielen en cilinders
De ventielen moeten regelmatig worden geolied met speciale ventielolie. Ventielolie heeft twee functies:
De beste methode voor het oliën van de ventielen is als volgt:
Trek de te oliën ventiel ca 2 á 3 cm uit de ventielbus. Spuit royaal olie daarop en breng met een draaiende beweging het ventiel weer op de plaats. Voor cilinders kunt je het beste de ventielolie spuiten in de colliesbuis, welke op het betreffende cilinderventiel correspondeert en gelijktijdig de cilinder op en neer beweegt.
Zorg er voor, dat de ventielolie altijd bij de hand is. Zodra de ventielen iets beginnen te ‘zuigen’ of de cilinders niet vlot draaien, direct inspuiten en het euvel zal zijn verholpen. In de praktijk is duidelijk geworden, dat het schoonmaken van ventielen of cilinders met een doek van minder belang is, dan het regelmatig oliën.
Doordat de ventielolie zeer dun is, verdwijnt de olie met het overige vocht via waterklep, buizen of beker. Daarom is ‘voortdurend’ oliën erg belangrijk.
Je zult ervaren, dat wanneer u bovenstaand goed toepast, u weinig of in het geheel geen moeilijkheden zult hebben met de ventielen of cilinders.
Indien je dan bovendien twee a drie maal per jaar de ventielen of cilinders uit het instrument neemt en schoon maakt met een doek, dan is het onderhoud optimaal.
Het schoonmaken
Het instrument moet verder iedere 3 maanden schoongemaakt worden. Dit omdat door het blazen vocht vanuit de mond in het instrument komt. Dit is niet alleen water. Het bevat allerlei vuiligheid, zoals etensresten. Deze blijven in het instrument achter. De buizen zullen steeds verder dichtslibben. Het wordt dan ook steeds moeilijker blazen op zo’n instrument. Het instrument zal ook steeds onzuiverder in stemming worden. Haal voor dit onderhoud je hele instrument uit elkaar. Dat wil zeggen: Ventielen, ventielbuizen en stempijpje eruit. Leg het instrument in warm water. Dit kan in een badkuip of kinderbadje. Lukt dit niet dan kan je altijd je instrument doorspoelen onder de douche. Zorg dat na het weken het instrument wordt schoon gespoeld. Droog het daarna af met een zachte doek. Doe dit ook met de losse onderdelen. Smeer dan de uiteinde van de buizen in met ‘slide grease’ of zuurvrije vaseline. Doe dit ook op het schroefdraad van de ventielen. Nooit op de ventielen zelf. Doe op de ventielen zelf weer enkele druppels ventielolie. Poets het instrument met een zachte doek en klaar ben je.
Onderhoud Saxofoon
In elkaar zetten
Bij het in elkaar zetten van het instrument, dienen we op de volgende punten te letten:
Schoonmaken van de saxofoon
Na het spelen dient al het water uit het instrument verwijderd te worden. Het meeste vocht verzameld zich onder in de bocht van de beker. Door het instrument voorzichtig om te keren, loopt het meeste water uit de beker. Nog achtergebleven vocht, kunnen we verwijderen door gebruik te maken van een wisser (ronde borstel met een zeem of een z.g. padsaver).
Bij de baritonsaxofoon, zal het water zich in de bocht vlak onder het mondstuk verzamelen. We kunnen dit verwijderen door het waterklepje te openen. Wordt het water niet verwijderd, dan zal als het instrument in de koffer wordt opgeborgen, het water vanuit de binnenzijde op de polsters lopen. De polsters worden hierdoor vuil en hard en dichten niet goed meer af.
Water in het bovenste deel kan verwijderd worden door de bovenste kleppen te openen en het water tussen klep en zitting weg te blazen.
Het halsstuk maken we schoon met een wisser. Dit kan een smal stukje zeemleer zijn waaraan een koord met gewichtje bevestigd is wat we enkele malen door het halsstuk halen. Regelmatig moet deze buis aan de binnenzijde goed schoon gemaakt worden met een flexibele borstel en handwarm water. De octaafklep eerst verwijderen. Het octaafgaatje met een pijpenrager schoonmaken.
Het mondstuk
Het mondstuk is voor de toonvorming een zeer belangrijk onderdeel en vereist daarom veel aandacht. Het mondstuk kunnen we schoonmaken met een zeemleren lapje of een zakdoek. Eens per maand spoelen we het uit in lauwwarm water, niet te warm, het mondstuk gaat anders vervormen en is dan waardeloos voor gebruik. Door het spoelen lost achtergebleven aanslag op (bron van bacteriën) en deze kan dan met een kleine tandenborstel verwijderd worden. De baan waar het riet tegenaan komt en de binnenzijde van het mondstuk mogen niet beschadigen. Geen scherpe voorwerpen gebruiken voor het schoonmaken.
Na het spelen het riet afdrogen tussen duim en wijsvinger en vlak opbergen in een rietetui of een Reedgard (niet op het mondstuk laten zitten). Het riet houdt wanneer het op deze wijze wordt op- geborgen, langer de juiste vorm en spanning. Rieten nooit los in de koffer laten slingeren.
Zorg altijd dat je enige rieten in voorraad hebt. Een beschadigd riet is waardeloos en kan weggegooid worden zoals ook een langdurig bespeeld riet zijn veerkracht verliest en vervangen moet worden (bij regelmatig spelen om de drie á vier weken).
Het mondstuk altijd zo opbergen in de koffer dat de rietbaan niet kan beschadigen. Wikkel het in een doek of een washandje en berg het op in een apart vakje in de koffer.
De beschermkap van het mondstuk nooit te stevig op het mondstuk plaatsen. De tip van het mondstuk kan beschadigen. Extra aandacht als het riet niet op het mondstuk zit.
Regelmatig alle draaipunten controleren en losse assen en/of schroeven vastdraaien. De draaipunten spaarzaam smeren met dunne olie. Overtollige olie direct verwijderen en geen olie morsen op de polsters.
Stof en vuil verwijderen met een zachte doek en tussen de kleppen en assen met een zacht kwastje. Na het spelen met een zachte doek de vingerafdrukken verwijderen.
Mocht het instrument problemen gaan vertonen, raadpleeg dan altijd de docent of een reparateur. Ga nooit zelf aan instellingen draaien of kleppen verbuigen.